VAN DEPREMİ VE BETON KALİTESİ
Van’da 23 Ekim 2011 tarihinde 7,2 büyüklüğünde, 9 Kasım 2011 tarihinde ise 5,6 büyüklüğünde depremler meydana geldi. Türkiye Hazır Beton Birliği tarafından Van ve Erciş’te hasar görmüş yapıları incelemek üzere, arama kurtarma çalışmalarının tamamlanmasından sonra uzmanlardan oluşan bir heyet gönderilmiştir.
Van ve Erciş’te 52 ağır hasarlı ve az hasarlı bina incelenmiş ve bu binaların bazılarının betonlarından karot örnekleri alınmıştır. Alınan beton karot numuneleri üzerinde, Türkiye Hazır Beton Birliği Yapı Malzemeleri Laboratuvarı’nda “Basınç Dayanım Deneyi” yapılarak beton kalitesi belirlenmiştir.
Sonuç;
• Betonarme yapılarda zemin etüdüne dayanan doğru bir temel seçimi, deprem hesabını da içeren bir statik projenin bulunması, projenin doğru olarak özenle uygulanması ve projedeki dayanımları sağlayan malzemelerin (beton ve çelik donatılar) projede belirtildiği boyutlarda ve konumlarda kullanılması esastır. Hasar gören binalarda bu kurallara kısmen veya tamamen uyulmadan binaların inşa edildiği belirlenmiştir.
• Depremlerde yıkılan yapılar incelendiğinde yıkım nedenleri arasında düşük dayanımlı beton kullanılması nedenlerden bir tanesidir.
• Van ve Erciş’te incelenen bazı eski yapıların C6 gibi çok düşük beton sınıflarına sahip oldukları ve ağır hasar gördükleri anlaşılmıştır. Bu yapılar hazır betonun yaygınlaşmasından önce elle karılan betonlarla yapılmıştır. Binalar en düşük dayanım sınıfında projelendirilmiş olsa bile (şu an C20, daha önce C14) tespit edilen dayanımların olması gerekenin yarısından da az değere sahip olduğu söylenebilir. Diğer bir yapıda da karotların alırken dağılması, beton dayanımının çok düşük olduğunu göstermektedir.
• Kamuya ait bir binanın 20 yıl önce yapılmasına rağmen standardına uygun minimum değerleri sağladığı ve depremi az hasarla atlattığı görülmüştür.
• İncelenen yapılardan hazır betonla yapılmış iki binadan birisinde çok az hasar olduğu gözlemlenmiştir. Diğer binada ise beton dayanımlarının minimum değerleri sağlamakla birlikte çok farklılık gösterdiği (C14’den C25’e kadar farklı) görülmüştür. Bu durum hazır betonun denetlenerek kullanılması gerçeğini bir kez daha ortaya koymaktadır.
Türkiye Hazır Beton Birliği olarak değerlendirilmelerimiz ve önerilerimiz ise şöyledir;
Van depreminde yıkılan binalardan alınan beton numunelerinin ölçüm değerleri daha önceki depremlerden pek farklı değildir. Şöyle ki, bazı karot sonuçları C6 gibi olması gereken değerlerin çok altındadır. Ancak Van’da yıkım nedenleri arasında sadece beton dayanımının düşüklüğü değil, çok ciddi yapım hataları, mühendislik ve işçilik zafiyetleri önemli yer tutmaktadır. Yapıların depreme dayanıklı olması için aşağıdaki yapım zincirinde bulunan kuralların hepsine eksiksiz uyulması gerekmektedir:
• Zemin incelemesi,
• Doğru projelendirme,
• Kaliteli malzeme,
• Doğru uygulama,
• Denetim
Biz THBB olarak sosyal ve mesleki sorumluluğumuz gereği 23 yıldır depreme dayanıklı yapıların üretilmesi için her kademede eğitim, denetim başta olmak üzere bir çok faaliyette bulunuyoruz. Üyelerimizi KGS – Kalite Güvence Sistemi denetimlerine tabi tutup, standartlara uygun hazır beton üretilmesini sağlıyoruz, standart dışı beton üretenleri cezalandırıyoruz. Ancak üreticilerin büyük kısmı üyemiz değil, KGS tarafından denetlenmiyor ve kontrolsüz hazır beton üretiyor.
• Yapı Stoğumuz Yenilenmeli
Türkiye’de 19 milyon yapı bulunmaktadır. Bunların yüzde 40’ı (yaklaşık 8 milyon yapı) depreme dayanıksızdır. Yapı stokumuzun incelenip, dayanıksız yapıların mutlaka yıkılıp yeniden yapılması gerekmektedir. THBB olarak etkin bir kalite denetimiyle üretilmiş her yeni yapının bir can simidi olduğunu savunuyoruz. Yeni projeler, ‘Afet Bölgeleri’nde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik’e (Deprem Yönetmeliği) uygun olarak kaliteli beton ile inşa edilmektedir.
• Betonda KGS’nin Yaptığı Gibi Etkin Denetim Uygulanmalı
Beton Dünya’da en çok kullanılan yapı malzemesidir. Bugün dünyanın en yüksek binaları betonarme ile yapılmakta ve en güvenli yapı malzemesi olarak dünyanın dört bir yanında kullanılmaktadır. Ancak, doğru uygulanması ve üretilmesi gerekmektedir. Denetimin sağlanamadığı yapı, hangi malzeme ile yapılırsa yapılsın depreme karşı yeterli dayanıma sahip olmaz.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca yayımlanmış olan G İşareti Yönetmeliği’ne göre tüm hazır beton tesislerinin aynı yeterliliğe sahip onaylanmış denetim kuruluşlarınca Yönetmelikte belirtildiği şekilde denetlenmesi halinde kalitesiz beton üretimi engellenmiş olacaktır. Ülkemizde betonda en etkin denetim KGS tarafından yapılmaktadır. Bu denetimlerde, beton üretim tesislerinin yerinde denetiminin yanı sıra habersiz ürün denetimleri yapılmaktadır. Hazır betonda kaliteli üretim için KGS’nin uyguladığı denetim sistemi esas alınarak tüm tesisler ciddi bir şekilde denetlenmelidir.
• İnşaatlarda Kullanılması Zorunlu En Düşük Beton Dayanım Sınıfı C30 Olmalı!
Deprem Yönetmeliği hükümleri uyarınca, deprem bölgelerinde C20 dayanım sınıfının (200 kg/cm2 mukavemet) altında beton kullanılamaz. Ancak bu dayanım sınıfı durabilite (uzun ömür) açısından yeterli değildir. Yapıların uzun ömürlü olması ve depreme karşı dayanımlarını koruması için Deprem Yönetmeliği’nin bu hükümleri değiştirilerek, taşıyıcı sistemlerde kullanılacak asgari beton dayanım sınıfı C30’a yükseltilmelidir.
Bu vesileyle, depremde hayatını kaybedenlere Allah’tan rahmet, ailelerine ve yakınlarına başsağlığı ve sabır diliyoruz.